ÜREME SİSTEMİ HASTALIKLARI

1-YUMURTLAMA ZORLUĞU VE KABUKSUZ YUMURTA

Dişi kanatlılarda tek bir ovaryum(sol taraf) ve tek bir genital kanal mevcuttur, sağ taraf embiriyoner dönemden sonra gelişimini tamamlayamaz. Ovaryumun iki görevi vardır; dişi gamet hücresi(ovum) ve steroid hormonların salgılanmasıdır. Ovaryumdan sonra infindubulum, magnum ve isthmus'tan oluşan oviduct gelmektedir. İnfundubulum ovaryumdan atılan ovumu yakalar, sperm bu bölmede ovumla birleşir ve zigotu oluşturur. Magnum kısmında yumurta akı(albumin) salgılanır ve son kısım olan isthmus'ta yumurta kabuğu zarı zarı oluşturulur. Uterus'a(kabuk bezi) denmesinin nedeni yumurta kabuğunun burada oluşturulmasıdır. Vajina spermanın oviduct yönünde hareketini ve yumurtanın uterustan kloakaya geçmesini sağlar.

Kanatlı erkeklerinden horoz, hindi, keklik, sülün, kanarya, serçe vs. de penis bulunmazken, ördek ve kazlarda basit bir penis vardır. Penis bulunmayan türlerde phallus(fallus) denen ve ereksiyon yeteneğine sahiptir organel çiftleşme sırasında vagina ile temas ederek spermayı ejakule etmektedir.
Cinsel gelişimini tamamlamış kanatlılar "fotostimülatorik" olmakta ve bu dönemden sonra cinsel fonksiyonlar tamamen ışığa bağlı olarak devam etmektedir, ışık kuşların üreme hormonlarını aktif hale getirerek üreme mekanizmasını çalıştırır. Bu yüzden günlerin uzamaya başladığı şubat mart ayları üreme sezonu başlangıcıdır. Kanatlılarda kuluçka içgüdüsü prolaktin denen hormon tarafından sağlanır, Yumurtlanan yumurta, yuvanın mevcudiyeti ve mevsimin etkisi ile prolaktin salgılanır, yumurtanın üzerine yatan dişi kuşun göğsüne yumurtaların temas etmesi ile meydana gelen sinirsel etki ile hipofiz bezi uyarılarak prolaktin yoğunluğu kuluçka müddetince korunur, böylece hem hayvanın kuluçkada yatması, hem de prolaktinin diğer bir görevi olan yumurtlama olayının kuluçka süresince durması sağlanır.

Yumurtlama zorluğu problemine gelince; yumurta kabuğu uterusta oluştuğu için takılma yumurtanın kloakaya geçiş yeri vajinada olmaktadır. Sağlıklı gözüken bir kuşta bu problem ortaya çıkabilmekte, karın altında belirgin bir şişlik, yumurtanın çevresindeki sinirlere baskı nedeniyle ayakları üzerinde ve tünekte sabit duramama ve titreme, karnın palpasyonunda parmakla yumurtanın hissedilmesi hemen tanı yı koydurur. dikkatli davranılmaz ise kırılan yumurta uterusu yırtarak peritonit oluşturabilir.

ilk kez yumurtlayan dişilerde en çok görülür, henüz vücut gelişimini tamamlamış dişi eşe atıldığı taktirde yumurta kanalı yumurtanın geçişi için uygun bir büyüklükte olmayabilir. Diğer bir neden kalsiyum metabolizmasındaki bozukluklardır, kalsiyum yönünden yetersiz beslenen bir kuş, kabuğu oluşturabilmek için kemik ve dokularındaki kalsiyumu kullanır ve kemik yapısı zayıfladığı gibi, kalsiyumun görev aldığı kas, sinir, kan dokularında da yetersizlik oluşur. Yumurtayı üreme sistemi boyunca iten kaslar zayıf hareket eder. Bazende vajina yumurtanın geçişini engelleyecek derece de dardır.

Oldukça kısa sürede müdahale edilmelidir. Ağızdan verilen zeytinyağı sadece kuş kabız olduğu durumda etkiyebilir onun dışında tedavi edici bir uygulama değildir, kuşa kalsiyum enjeksiyonu, makat tan, ulaşılabilirse vajina içine Hint yağı,gliserin veya zeytin yağı uygulanabilir, cerrahi müdahale kanarya gibi küçük kuşlarda pek başarılı bir yöntem değildir. Bu arada uterus(genital kanal) düz kaslarının kontraksiyonunu sağlayan oksitosin hormonu yumurtanın çıkışını sağlayabilir ama bunun kanaryalarda uygulandığını hiç bir kaynak ve kişiden duymadım o yüzden ben deneyene kadar bekleyin.